Litwo Ojczyzno Moja – o historii, legendzie i niedzieli miłosierdzia

 Litwa kraj w Europie , położony w północno wschodniej części ,jeden z krajów nadbałtyckich. Na północy graniczy z Łotwą, na wschodzie i południu z Białorusią , od południowego wschodu z Polską i Rosją – obwodem Kaliningradzkim.

Litwa jest 123 krajem na świecie pod względem wielkości, ma 65 302 km kw. powierzchni. 3 mln mieszkańców plasuje kraj na 130 miejscu pod względem liczby ludności.  Na Litwie obowiązuje czas wschodnioeuropejski, co znaczy , że musimy przestawić do przodu względem Polski o +1 h.  Językiem urzędowym jest język Litewski. Od 1 stycznia 2015 walutą jest euro, poprzednia to lity.

Litwa składa się z kilku regionów geograficznych : Suvalkija ( Suwalszczyzna) Uznemune (Zaniemenie) Dzukija (Dzukia) Aukstaitija (Auksztota) Zematija ( Żmudź) oraz Mazoji Lietuva  (Litwa Mniejsza).

Pierwsze zapisy na temat Państwa Litewskiego są z początku XI wieku , 1009 r. Jednak prawdziwe Państwo Litewskie, posiadające koronowanego króla to wiek XIII , czasy króla Mendoga ( 1236-1263) który to przeniósł ośrodek państwowy z ziem litewskich na Ruś Czarną – do Nowogródka. W 1251 r. przyjął chrzest  a 2 lata później w  6 VII 1253 koronował się na jedynego w historii Króla Litwy.

W oparciu o pomysły z zachodu zmodernizował cały kraj i aparat państwowy, by w 1260 r. powrócić do pogaństwa. Jego błyskotliwa kariera i umiejętności dowódcze skończyły w chwili gwałtownego i zaplanowanego zamachu i morderstwa w 1263 r w skutek spisku możnowładców .

Czasy Giedymina, Olgierda i Jagiełły.

Giedymin był pierwszym od czasów Mendoga przywódcą wielkiego formatu. Jego panowanie datuje się na wiek XIV ( 1316-1341) . Dwukrotnie powiększył terytorium kraju, włączając m.in. Kijów, Witebsk czy Podlasie. Giedymin przeniósł stolicę kraju do Wilna. Wzbogacił kraj dzięki handlowi z Rygą oraz dobrymi relacjami z Polską , jego córka Aldona Anna była żoną Kazimierza Wielkiego.

Jego następcą został Olgierd (1345-1377) . Odniósł ogromne zwycięstwo nad Mongołami , ugruntowując swoją pozycję i kraju na mapie świata. Po jego śmierci i licznych walkach toczonych między Jagiełło a Kiejstutem (druh Olgierda, pretendujący do objęcia tronu ). Tron obejmuje  Jagiełło i podejmuje kroki jednoczenia 2 krajów Polski i Litwy w celu ochrony przed krzyżakami.

Unia polsko- litewska 1385 r.

Jagiełło podpisał unię polsko-litewską  14 VIII 1385  w Krewie pragnąc zniszczyć krzyżaków  i umocnić władzę nad Rusią. Zobowiązał się tym samym, by poślubić Jadwigę oraz przyjąć chrzest. Obiecał też uwolnienie polskich jeńców i że „ na wieki wcieli do Królestwa Polskiego swoje ziemie litewskie oraz ruskie”. ( warto wiedzieć 2 II 1386 sejm w Lublinie dokonał elekcji Jagiełły na króla Polski. 15 II Jagiełło przyjął chrzest w Krakowie i 18 lutego 1386 poślubił Jadwigę a 4 marca został koronowany).

Wraz z Jadwigą ( pierwsza królową Polski ) sprawowali władzę równorzędną, Jadwiga otworzyła pierwszy w Polsce i drugie Europie (!) uniwersytet- Uniwersytet Jagielloński w  Krakowie. Kanonizowana na świętą przez Papieża JP II w 1979r.

W 1401 Jagiełło oddał władzę na Litwie swojemu stryjecznemu bratu, księciu Witoldowi, zachowując tytuł najwyższego księcia Litwy (supremus dux Lituaniae). Prowadził  wielką wojnę z zakonem krzyżackim (1409–1411) i dowodził zwycięskimi wojskami polsko-litewskimi w bitwie pod Grunwaldem.

Unia Lubelska

Aktem ostatecznie scalającym Litwę z Polska stała się Unia Lubelska , zawarta w 1 VII 1569 r. Od tej pory oba kraje stały się jednym państwem z jednym obieralnym władcą, sejmem i wspólną polityką zagraniczną. Zachowano suwerenność administracji i sądownictwa , skarbu i armii.

Rozbiory

Wiek  XVIII  1764-1795 to czas rozbiorów Polski , także i koniec unii polsko-litewskiej. Litwa utraciła na rzecz rozbiorów aż 92 tys. km kw. Ziemie utracone to : województwa połockie, witebskie, mścisławskie  oraz wschodnia część mińskiego oraz Inflanty.

Wiek XIX na Litwie, to czas silnej rusyfikacji i przejęć ze strony Rosjan. W 1832 zostaje zamknięty Uniwersytet Wileński. 1839 wykreślono język polski ze szkół i literaturę. Obowiązkowym stał się  język rosyjski. Szczególnie dotkliwie został potraktowany kościół katolicki, majątki kościelne zsekularyzowano w latach 1841-1842 i zamknięto liczne klasztory i kościoły.

Litwomani – ruch wyzwoleńczy

Pod koniec XIX wieku obudził się w narodzie litewskich, ruch narodowo wyzwoleńczy, po utracie możliwości posługiwania się swoim językiem i alfabetem, na rzecz cyrylicy, młodzi artyści zaczynają tworzyć w ojczystym języku. Wydawane zostaje czasopismo litewskie „Ausra” – Jutrzenka.  Niebawem pojawiają się kolejne , także na Prusach np. „Varpas” Dzwon czy   „Ukininkas” Rolnik . Do momentu wybuchu I Wojny Światowej 1.09.1914 Litwa była gotowa i przygotowana (istniały już kadry i programy) do ogłoszenia niepodległości.

Niepodległość

Litwa do 1918 wchodziła w skład  Imperium Rosyjskiego. 16 lutego 1918 aktem niepodległości Litwy Taryba  proklamowała Królestwo Litwy, zależne od Cesarstwa Niemieckiego. 2 listopada 1918 powstała niepodległa Republika Litewska,  okupowana w czerwcu 1940 przez Armię Czerwoną , zaś w sierpniu 1940 anektowana przez ZSRR jako Litewska SRR.  11 marca 1990 Litwa ogłosiła deklarację niepodległości. Od 1 maja 2004 jest członkiem Unii Europejskiej.

Obecnie kraj zajmuje 123 miejsce pod względem wielkości i ma 65 302 km kw z blisko trzema milionami mieszkańców.  Najbardziej znanymi miastami i ośrodkami kultury i turystyki są : Wilno, Kowno, Troki czy Kłajpeda.  

Stolica kraju – co koniecznie trzeba zobaczyć !

Wilno, jedno z najpiękniejszych miast w całym kraju. Przepiękne zabytki, atmosfera i cała masa polskich pamiątek. To tu znajdziemy Muzeum Adama Mickiewicza, dom w którym mieszkał, tworzył. Tu znajdziemy pomnik Wielkiego Wieszcza. Uniwersytet Wileński, gdzie uczył się Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki czy Józef Ignacy Kraszewski. Ponadto w Wilnie znajdziemy ślady życia i twórczości Czesława Miłosza, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego czy Stanisława Moniuszki, który przez 18 lat mieszkał w Wilnie, gdzie m.in. pracował w Kościele Piotra i Pawła jako organista.

Lista „must see”

Dla nas Polaków najważniejszymi miejscami do których się udajemy w pierwszej kolejności zazwyczaj są : Muzeum Adama Mickiewicza jego pomnik, Ostra Brama i Cmentarz na Rossie.

Panno Święta co w Jasnej bronisz Częstochowy  i Ostrej Świecisz Bramie.

Tymi słowami Adam Mickiewicz upamiętnia i umacnia wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej, cudownego obrazu pędzla nieznanego artysty. Znajduje się tu już od XVII wieku, sława obrazu była tak wielka, że nawet podczas wojny nikt nie odważył się go przenieść, zdjąć czy zniszczyć. Powstanie obrazu datuje się na początek XVII wieku, w drugiej połowie (1688r.) obraz, który już uznaje się za cudowny zostaje przekazany karmelitom, rezydującym w nowo wybudowanym kościele Św. Teresy. Ci postanawiają uhonorować obraz i wznoszą nad bramą drewnianą ( potem murowaną) kaplice barokową , do której przenieśli obraz z kościoła. Do dziś pielgrzymi głównie z Europy ale i ze świata pielgrzymują do Ostrej Bramy, by móc zobaczyć czy uczestniczyć we Mszy Świętej tuż przy Cudownym Obrazie. W XX wieku obraz dwukrotnie koronowano koronami papieskimi, a Matce Boskiej Ostrobramskiej nadano tytuł Matki Miłosierdzia.

Niedziela Miłosierdzia

Skoro już o Matce Miłosierdzia mowa, nie sposób nie wspomnieć o Św. Faustynie Kowalskiej , której Jezus objawił się w Wilnie właśnie i nakazał namalować obraz „ Jezu ufam Tobie”. Polska dziewczyna, z Głogowca, z biednej rodziny urodzona 25 sierpnia 1905 r.  Jedna z dziesięciorga dzieci Marianny i Stanisława Kowalskich. Bardzo pobożnej rodziny, ubogich rolników. Wiodła życie typowe, w tym czasie. Uczyła się zaledwie kilka lat w szkole podstawowej by już od 14 roku życia pracować jako służąca i wspomagać rodzinę. Od młodych lat wiedziała i czuła, że chce służyć Bogu jednak początkowo rodzice nie zgadzali się. Nie chcieli stracić pracowitej i lojalnej córki oraz zwyczajnie nie było ich stać na wyprawkę do klasztoru. Helena, bo takie jest jej prawdziwe imię w wieku 19 lat wyjechała do Warszawy i po roku ciężkiej pracy i oszczędzania na wyprawkę , wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Bożego. Skąd w lata 1933-1936 została wysłana do zakonu w Wilnie. Tu właśnie w Wilnie, pracując z księdzem Michałem Sopoćko, miała widzenie Jezusa, który nakazał jej znaleźć artystę, który namaluje obraz zgodnie z opisem jaki mu przekaże .W 1934 obraz został namalowany.  I tak Metropolita wileński abp Romuald Jałbrzykowski, po pozytywnej opinii rzeczoznawców, 4 kwietnia 1937 r. wydał pozwolenie aby pierwszy obraz Miłosiernego Zbawiciela został poświęcony i umieszczony w kościele pw. Św. Michała w Wilnie. Dziś obraz znajduje się tu Sanktuarium Miłosierdzia Bożego, który został przeniesiony decyzją metropolity wileńskie A. Backisa do kościoła Św. Trójcy 28 września 2005 roku.  

Święto Miłosierdzia obchodzone jest w pierwszą niedzielę po Wielkanocy, czyli II Niedzielę Wielkanocną, zwaną obecnie Niedzielą Miłosierdzia Bożego. Wpisał je do kalendarza liturgicznego najpierw Franciszek kard. Macharski dla archidiecezji krakowskiej (1985), a potem niektórzy biskupi polscy w swoich diecezjach. Na prośbę Episkopatu Polski Ojciec Święty Jan Paweł II w 1995 roku wprowadził to święto dla wszystkich diecezji w Polsce. W dniu kanonizacji Siostry Faustyny 30 kwietnia 2000 roku Papież ogłosił to święto dla całego Kościoła.

Kościół Św. Piotra i Pawła

Przepiękny kościół i zarazem najsłynniejszy zabytek wileńskiego baroku. Wystój wnętrza to  przepiękny żyrandol w kształcie statku oraz  ponad 2 000 stiukowych rzeźb. Wchodząc do wnętrza zapiera dech w piersiach. Jest to unikat na skalę Europy a jeśli na skalę Europy to i świata. Pamiętajmy, że mamy to szczęścia żyć na starym kontynencie, gdzie w porównaniu do np. Ameryki i czy Australii możemy chwalić się budynkami które mają w sobie setki lat historii. Plac przed kościołem nazwano Placem Jana Pawła II dla uczczenia papieskiej pielgrzymki na Litwę z wizytą w Wilnie w 1993 r.

Bazylika Archikatedralna

Kolejnym ważnym i flagowym punktem na mapie Wilna jest Katedra Wileńska.  W tym miejscu, podobno już XIII wieku za czasów Mendoga, stanął tu pierwszy katolicki kościół. Obecna świątynia ma za sobą lata burzliwych historii, wielkokrotnego przebudowywania, pożarów a nawet zalania w 1931 r. Dzięki czemu odkryto kilka krypt w podziemiach m.in. Aleksandra Jagiellończyka oraz dwóch żon Zygmunta Augusta Elżbiety i Barbary Radziwiłówny. W podziemiach dziś urządzono im mauzoleum.

Św. Kazimierz

Jedną z najważniejszych i najpiękniejszych kaplic w Katedrze, jest bez wątpienia Kaplica Św. Kazimierza – Patrona Litwy ( i Polski) . Znajduje się tu sarkofag świętego. Kaplica ozdobiona jest w całości czarnym, białym i różowym marmurem. We wnętrzu znajdują się 2 duże freski przedstawiające sceny z życia św. Kazimierza. Namalowane w 1692 r, przez Michelangela Polloniego. Fresk z lewej strony przedstawia scenę otwarcia trumny Kazimierza ,po 120 latach, w której znaleziono nienaruszone ciało (już później) świętego Kazimierza. Fresk z prawej strony, przedstawia zaś cud zmartwychwstania przy grobie świętego- dziewczynki o imieniu Urszula.

Kaziuki Wileńskie

Święty Kazimierz jest Patronem całego kraju i Wilna, w dniu jego wspomnienia liturgicznego 4 marca organizowany jest w Wilnie wielki jarmark nazywany Kaziukami. Setki wystawców z całego kraju przyjeżdżają do stolicy by prezentować regionalne przysmaki, rękodzieło i pamiątki. Wspaniała okazja by połączyć przyjemne z pożytecznym. Zapraszamy do wspólnego zwiedzania Kaziuków Wileńskich już w tym roku ! Więcej tutaj.

Nie samymi kościołami , człowiek żyje

Wilno to oczywiście nie tylko wspaniałe kościoły, ŚW. Faustyna czy bł. Ksiądz Sopoćko. Wilno to wspaniała atmosfera, wyśmienite smaki ( cepeliny! Bliny żmudzkie czy kibiny! ) Ale też i bogata, burzliwa historia kraju. Kraju młodego, ambitnego, który swój początek wziął u nabrzeży niepozornej wtedy jeszcze rzeki wilenki.

Legenda o założeniu Wilna

Zgodnie z podaniem, wielki książe Litewski Giedymin przybył z Trok- ówczesnej stolicy , na łowy w dolinę Wilii i Wilenki. W pogoni za turem zabłądził w ogromnej puszczy. Znużony pogonią za zwierzem, zasnął w świętym gaju. W dolinie Świntoroga, leżącej na wprost dzisiejszej Góry Zamkowej. We śnie ujrzał żelaznego wilka, wyjącego tak, jakby całe stado wyło. Proroczy sen księcia wyjaśnił  pogański wieszcz. Powiedział Giedyminowi, aby ten w miejscu tym wzniósł warowny zamek i założył miasto, które będzie niezwyciężone jak ten wilk. Z kolei wycie wilków ze snu, zapowiadać miało wielką sławę dla tego grodu. Która dosięgnąć ma nawet, krańców świata.  Giedymin przemyślał słowa wieszcza i postąpił tak jak mu doradził. Założył miasto a jego nazwę wziął od rzeki która tędy płynie – Wilenki.

Do zobaczenia na pielgrzymim szlaku

Nie odkładaj marzeń,

               Tylko na marzenia !