Piedmont i Turyn, czyli co wato wiedzieć o północy Włoch.
Turyn i Piemont
Piemont region znajdujący się na północy Włoch pomiędzy włoskimi Apeninami a Alpami. Swoją nazwę zawdzięcza położeniu geograficznemu która w dosłownym tłumaczeniu oznacza „ stopa gór” – Piedmonte słowo to powstało w XII w. Region teoretycznie trudny do życia, wydawać by się mogło , że mało znaczący. W historii jednak od zawsze odgrywał dużąrolę. A to za sprawą tamtejszego przemysłu, wielkiego portu w Genui czy rządów dynastii Sabaudzkiej.
Piemont stał się miejscem w którym rozpoczął się proces jednoczenia Włoch . Z dynastii Sabaudzkiej pochodzili pierwsi królowie Włoch. Gdy osłabły wpływy dynastii, Piemont z Turynem na czele zaczęły odgrywać ogromną rolę w przemyśle ze względu na liczne fabryki (Fiat, Michelin , Pirelli). Właśnie dzięki Turynowi kraj zaczął przemieniać się z rolniczego w przemysłowy w XX wieku. W tej chwili przemysł ustępuje sektorowi IT , który w Turynie ma swoje znaczące miejsce i dzięki czemu dalej pozostaje w czołówce miast Europejskich.
Historia Piemontu
Najdawniejsze zapiski historyczne świadczą o zamieszkaniu terenów dzisiejszego Piemontu przed czasami Rzymskimi. Znaleziska w jaskiniach w Valsesia świadczyć mogą o życiu ludzi pierwotnych już 70 tyś. Lat temu. Tereny te zamieszkiwali z pewnością Liguryjczycy i Celtowie, Rzymianie do V wieku. Wybudowali tu drogi i miasta. Był to cenny szlak komunikacyjny z Francją jak i punkt obrony przed nią. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego region został podzielony i podbity głównie przez plemiona germańskie za sprawą inwazji barbarzyńców. Później przez kilka wieków był mozaiką małych państewek mniej więcej od X do XII wieku. Te małe państewka będące w rękach potężnych biskupów czy arystokratów, rosły w siłę za sprawą dostępu do portu i rozwoju handlu. Turyn, Vercelli czy Novara rosły w siłę na podobę Florencji czy Sieny.
We Florencji pełnię władzy objęli Medyceusze. Ród który władze pozyskał dzięki zręczności w operacjach handlowych , Sabaudowie zaś zawdzięczali władzę konserwatywnym, feudalnym porządkom, umiejętnej dyplomacji i intratnym małżeństwom oraz dzięki działaniom militarnym.
Chambery
Korzenie arystokratycznego rodu sięgają do Chambery, położonego po drugiej stronie Alp gdzie pierwszym przywódcą był Umberto I Biancomano ( Hubert I Białoręki), który został Hrabią od 1003 roku i to właśnie od Jego panowania rozpoczął się okres panowania przez 900 lat. Ród Sabaudów władał na terenach Piemontu z Turynem na czele . Dzięki intratnemu małżeństwu syna Ottona z dwukrotną aczkolwiek bardzo zamożną wdową Adelajdą Manfredi, zdobyli władanie margrabstwa Turynu i wielu innych pobliskich posiadłości. Umacniając swoją pozycję. Przez kolejne wieki rodzina skutecznie toczyła walki i ekspansję o nowe terytoria. W XIII wieku podbili już tereny na wschód od Rodanu we Francji i na południe od Jeziora Genewskiego , dzisiejsza Szwajcaria. Zygmunt Luksemburski podniósł rangę z hrabstwa do Księstwa i pierwszym Księciem został Amadeusz VIII. Amadeusz V by uchronić rodzinne ziemie i księstwo wprowadził Primogeniturę. Zasadę, dzięki której tylko najstarszy syn dziedziczył całe księstwo.
Chambery było stolicą księstwa, choć Turyn liczył już ponad 10 tys. mieszkańców, a na ówczesne czasy znaczyło o jego ogromnych wpływach i znaczeniu na arenie międzynarodowej.
W XVI wieku nadchodzi schyłek świetności Sabaudii z Chambery i Turynem na czele, ze względu na wojnę prowadzoną między Hiszpanią i Francja, podczas której Włoskie księstwa stały się pionkami rozgrywek i rykoszetem cierpiały będąc na trasie wojsk.
Emanuel Filibert Sabaudzki
Emanuel Filibert Sabaudzki, rządził w latach 1553-1580 i przyczynił się do odbudowy Księstwa, przede wszystkim dzięki odpowiedniemu sojuszowi z Hiszpanią. Dzięki czemu odzyskał niektóre utracone ziemie i stabilność księstwa. Przeniósł stolicę do Turynu . Dla Turynu był to czas wielkiego rozrostu i inwestycji. Budowano liczne fortyfikacje, drogi, dzielnice mieszkaniowe. Osuszano bagna by uzyskać ziemie uprawne, tym samym powiększając zasięgi miasta. Rozwijał się przemysł tekstylny, ceramiczny, jedwabny i powstawały nowe huty szkła. Przez kolejne trzy wieki kolejni władcy tracili i zdobywali nowe ziemie.
Na początku XIX Napoleon podbił ziemie dzisiejszych Włoch, jednak na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego, po wojnach napoleońskich, Sabaudowie odzyskali tron. W Europie następuje trudny czas, nazywany Wiosną Ludów 1848-1849 rewolucyjne ruchy ludowe.
II połowa XIX wieku
W drugiej połowie XIX wieku sytuacja Włoch była bardzo skomplikowana. Sabaudowie rządzili w części północno- zachodniej. Austria rządziła w Lombardii i Veneto na wschodzie. Sprzymierzeni z Hiszpanią Burbonowie panowali na południu i Sycylii. Państwo Kościelne zajmowało środkowe Włochy. Ponadto funkcjonowały słabe aczkolwiek niezależne księstwa Toskani, Emilii, Parmy i Modeny.
Pierwsza próba zjednoczenia Włoch i wyzbycia się Austriaków z ziem Włoskich miała miejsce podczas Wiosny Ludów w 1848r. na Sycylii. Jednak ostatecznie w pierwszej próbie do zjednoczenia nie doszło, przegrana bitwa pod Navorą w marcu 1849 uniemożliwiła zjednoczenie kraju. Jednak w Księstwach na terenie całych Włoch rozpoczął się proces zmian politycznych. Królestwo Obojga Sycylii otrzymało nawet konstytucję i liczne reformy.
Ruch zjednoczenia Włoch – Risorgimento
Urodzony w Genui Giuseppe Mazzini populistyczny republikanin głoszący „ani papież ani król” stworzył liczący 60 tys. ruch polityczny zwany Giovane Italia , stał na czele powstań przeciwko Austrii i Państwu Kościelnemu.
Camil Benso, hrabia Cavour – arystokrata i inżynier wojskowy. W 1831 zrezygnował z kariery wojskowej na rzecz ruchu Risorgimento. Dążył do zjednoczenia Włoch, ale był przeciwnikiem ekstremizmu i rewolucyjnych dążeń Mazziniego. Był idealnym przedstawicielem ruchu Risorgimento, jako ruchu zamożnych elit niż przejawu ludowych żądań.
OD 1852 r. Cavour był faktycznym przywódcą politycznym Piemontu. Wprowadzone przez niego reformy wojskowe i gospodarcze sprawiły, że Piemont był gotowy do walki o zjednoczenie. Nie był jednak liderem idealnym, za jego sprawą Sabaudią straciła tereny dzisiejszej Nicei i lazurowego wybrzeża we Francji na rzecz sojuszu w walce z Austrią.
Giuseppe Garibaldi – działacz z Południa i Sycylii. Udało mu się poderwać tłumy dzięki entuzjazmowi, charyzmie i ekscentryczności. Choć Cavour był jego przeciwnikiem, wiedział , że bez niego i jego poprawia tłumów nie mają szans na zjednoczenie .
Przygotowania do zjednoczenia kraju
W 1860 roku Giuseppe Garimaldi rozpoczął przygotowania do wyprawy wojennej mającej na celu podbicie ziem Królestwa Obojga Sycylii. Król WIktrol Emanuel dał ciche przyzwolenie na tę wyprawę choć podobno sam nie wierzył w jej powodzenie. Wyprawa tysiąca ( nazwa wywodzi się od liczny uczestników wyruszających do boju) powiodła się. Sycylijczycy z entuzjazmem przyjęli ideę zjednoczenia Włoch , przeganiając króla Sycylii Franciszka II Bourbona z Neapolu. Zgodnie z zapisem historycznym król uciekł z miasta. Giuseppe Garimaldi spotkał się w królem Wiktorem Emanuelem II nazywając go Królem Włoch.
Turyn stolicą zjednoczonego królestwa.
OD 1860 roku Turyn zostaje pierwszą stolicą zjednoczonego królestwa.
W 1861 powstało Królestwo Włoch , którego królem został Wiktor Emanuel II.
W 1866 roku włączono Wenecje , po wygranej wojnie prusko-austriackiej.
W 1870 włączone zostaje Państwo Kościelne.
Papież Pius X ogłosił się więźniem Watykanu, wkrótce potem Rzym zostaje nową stolicą kraju. 26.01.1871
Skok demograficzny w II połowie XIX wieku.
Włoski rząd po zjednoczeniu kraju, zrozumiał że jedynym sposobem dla terenów północy – Piemontu jest rozwinięcie przemysłu. Dlatego też tworzą warunki dla firm i fabryk aby otwierały tu swoje siedzimy. Państwo otwiera i buduje elektrownie wodne, zasilane wodą z gór aby fabryki mogły korzystać z naturalnych zasobów energii. Dzięki temu ludzie już mieszkający znajdują zatrudnienie i niedługo potem nowi zaczynają napływać w poszukiwaniu pracy. Nie bez powodu tego samego roku, została otwarta pierwsza elektrownia wodna Societa Elettrochimica. Przez zaledwie 58 lat , do 1958 roku utworzono aż 662 elektrownie.
Fiat
( skrót od Fabbrica Italiana Automobili Torino)
Od zawsze najważniejszą i największą fabryką w Turynie była fabryka Fiata. Założona już 1899 roku, w pierwszej wyprodukcji w 1902 r. ( w porównaniu do dzisiejszych liczb) zaledwie 24 aut przy zatrudnieniu 35 pracowników. Jednak już w 1916 fabryka rozwija się i buduje 500 metrową taśmę produkcyjną , taką samą jakiej używano przez Henriego Forda w fabryce w Stanach Zjednoczonych. Od tego roku Fiat staje się najbardziej wydajną fabryką w Europie. Rozwija się do tego stopnia, że w 1939 roku zatrudnia już 50 tysięcy pracowników. Na dachu 5cio piętrowej fabryki, wybudowany został tor testowy, dla swoich aut. Jako jedyna i pierwsza fabryka pojazdów , wybudowała sobie , swój własny tor testowy. Dla porównania dziś, taką firmą jest Emirates, która również posiada swoją bazę szkoleniową ,samoloty testowe dla pilotów, stewardów itd. dla swoich pracowników a nie jak inne wszystkie inne linie w Europie, korzystające z takiej bazy znajdującej się w Szwajcarii.
Po II wojnie światowej, produkcja wzrosła i korporacja stałą się ucieleśnieniem i motorem włoskiego cudu gospodarczego. Sprzedaż aut jeszcze w czasach I WŚ wzrosła aż 10 krotnie. W czasach największego rozwoju i prosperity fabryka zatrudniała aż 130 tysięcy pracowników. W tej chwili zatrudnia zaledwie 16 tysięcy, ze względu na wielki spadek sprzedaży w latach 90 kiedy to otworzyły się rynki międzynarodowe i Włosi zaczęli , chcieli i mogli kupować auta dowolnych marek. Przy coraz mniejszej potrzebie zatrudniania ludzi, którzy zostali zastąpieni wydajniejszymi maszynami.
Fabryka i jej znacznie dzisiaj
Mimo wielkiej redukcji etatów, Fiat do dziś pozostaje najważniejszą fabryką w kraju. Losy Turynu nie zależą już co prawda od losów koncernu, ale zdecydowanie dalej jest to istotny element całego regionu.
Samo miasto bardzo ucierpiało podczas II WŚ. Aż 40% procent miasta zostało zbombardowane, ale zaledwie w przeciągu pięciu lat odbudowano miasto i stało się jednym z ważniejszych ośrodków przemysłu w Europie. Miejsca pracy przyciągały do Turynu imigrantów i tak z 300 tysięcy mieszkańców w 1960 roku w zaledwie rok liczba mieszkańców zwiększyła się do 1 miliona.
Oprócz Fiata, swoje siedziby w Piemoncie miały takie firmy jak : Lancia, Olivetti – niegdyś gigant produkujący maszyny biurowe, Pirelli , Michelin czy Ceat (opony).
Jedzenie w Turynie
Jednak Turyn to nie tylko przemysł ale też dobre jedzenie. Ludność regionu znana jest ze swojego zamiłowania do dobrego jedzenia i trunków. Ponieważ tutaj produkowane jest, jedno z najsłynniejszych Włoskich win – Barolo. Znajduje się tu też produkcją najsłynniejszego na świecie wermutu – Martini & Rosso.
To właśnie tutaj rozpoczął się ruch, trend kulinarny- slow food.
Jednym z pierwszych przykładów ruchu slow food(*ruch ten powstał we Włoszech w roku 1986, kiedy to miała zostać otwarta pierwsza w Rzymie na Placu Hiszpańskim restauracji Mc Donalds. Piemoncki dziennikarz Carlo Pietrini wymyślił kontrastowe hasło slow food, jako bunt przez niezdrowym, niedbającym o regionalne produkty, komercjalnym amerykańskim tworom – burgerom) o jakim nie miał pojęcia jego twórca, piekarz z Piemontu są paluszki Grassini wypiekane z ciasta chlebowego. Podawane w wielu restauracjach jako starter lub przekąska do piwa. Piekarz wynalazł je , jako lekarstwo dla Sabaudzkiego księcia na niestrawność już w 1600 roku.
Nie jestem smakosz do dziś zajada się Grassini maczanymi w Nutelli – kremie czkoladowo-orzechowym w domowym zaciszu.
Nutella podobnie jak Grassini, również produkowana jest w Piemoncie od 1964 roku!
W tej chwili roczna produkcja tego smakołyku sięga aż 180 tysięcy ton . Produkt ten jest znany właściwie na cały świecie. Firma Ferrero swoją siedzibę główną ma w miejscowości Alba w Piemoncie Jednak fabryki od lat 60 i 70 zostały otwarte m.in. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii, Ekwadorze, Portoryko. W Polsce mamy 2 fabryki. Na początku lat 90 został utworzony oddział produkcyjny w Warszawie. W 1996 otwarty został II zakład w Belsku Podlaskim k. Grójca. Od 2003 zakład w Belsku jest rozbudowywany i w tej chwili jest jednym z największych w Europie.
Co ciekawe, podobno 5 lutego obchodzony jest światowy dzień nutelli
Co warto zobaczyć w Turynie ?
Mole Antonelliana – moloch Antonella
Nazwa wywodzi się od nazwiska architekta Antonella, który pierowtnie miał wybudować synagogę, jednak ta okazała się zbyt ekstrawagancka i budowę przerwano. Po 6ciu latach architekt zwrócił się do rady miasta po środki na dokończenie budowli, która będzie cennym nabytkiem dla miasta. Dziś mieści się tu Narodowe Muzeum Kinematografi. A sam budynek stał się symbolem miasta. Do roku 1889 był najwyższym budynkiem w Europie z cegieł i żelaza 167,5m . Przetrwał bombardowania II WŚ i jest niekwestionowanym symbolem miasta i całych zjednoczonych Włoch.
Piazza Castello
główny plac w mieście. Pośrodku znajduje się Palazzo Madama , z boku Palazzo Reale- królewski pałac dynastii Sabaudzkiej. Na placu znajdują się dwie najstarsze Turyńskie kawiarnie, Kościół San Lorenzo i Armeria Reale- kolekcja zbroi i broni.
Wejścia do miasta pilnuje Porta Palatina z I wieku, pamiętająca czasy starożytnego Rzymu. Jedna z kilku bram wjazdowych do miasta.
Kolejny znany plac w mieście, uznawany za najpiękniejszy to Piazza San Carlo – obecnie główny ośrodek życia towarzyskiego.
Miłośnicy sztuki odnajdą wiele ciekawych pozycji i obiektów w Galleria Sabauda. Zbiór sztuki rodziny Sabaudów.
Dzielnica Valdocco ściśle związana z życiem i pracą ŚW. Jana Bosko – założyciela szkół Salezjańskich, więcej informacji tutaj.
Całun Turyński
Nie kwestionowany must have to see, jest oczywiście Duomo DI San Giovanni – Katedra pod wezwaniem ŚW. Jana Chrzciciela z bezcenną relikwią jaką jest CAŁUN TURYŃSKI.
Jest to lniane płótno którym Józef z Arymatei miał owinąć ciało Jezusa po zdjęciu z krzyża. Płotno ma 4,4 metry długości i 1,1 m szerokości na którym widać odcisk ciała ludzkiego i twarzy. Całun nie jest wystawiany publicznie, prawdopodobnie w 2025 roku będzie wystawiony publicznie .
Zgodnie z badaniami naukowców symetria twarzy z całunu pokrywa się z symetrią twarzy z Chusty z Manopello , więcej informacji tutaj.
DO zobaczenia na pielgrzymim szlaku. www.santaklara.pl